Από την Μαρία Ευαγγελίου
Σε άλλες εποχές, όταν οι άνθρωποι δεν είχαν τη δυνατότητα να ακούν μουσική όποτε ήθελαν, αλλά έπρεπε να περιμένουν μια συναυλία ή μια γιορτή, τα μουσικά κουτιά και τα άλλα, πάσης φύσεως, μηχανικά μουσικά αντικείμενα ήταν μια καλή και όμορφη λύση, αφού φημισμένοι τεχνίτες φρόντιζαν όχι μόνο να ακούγεται ωραία μουσική από το αντικείμενο, αλλά να είναι ελκυστικό και στην εμφάνιση.
Τα μουσικά κουτιά, ένας θαυμάσιος συνδυασμός τέχνης και μελωδίας με μηχανικά μέσα, με την πρώτη τους εμφάνιση γοήτευσαν τους ανθρώπους και έγιναν μεγάλη μόδα. Βέβαια, ξεκίνησαν σαν συλλεκτικά κομμάτια για λίγους, αφού η κατασκευή τους ήταν μια πολύπλοκη διαδικασία, που βασιζόταν σε λεπτότατους χειρισμούς, αλλά και γιατί απευθυνόταν σε όσους είχαν να πληρώσουν την πολυτέλεια να έχουν δική τους μουσική. Η ποιότητα, η δεξιοτεχνία και η φαντασία των παλιών μουσικών κουτιών τα έχουν κάνει σήμερα περιζήτητα από τους συλλέκτες και τα σπάνια μοντέλα κοστίζουν μια περιουσία.
Το πρώτο μουσικό κουτί κατασκευάστηκε ερασιτεχνικά από έναν Ελβετό ωρολογοποιό, τον Antoine Favre, και ήταν ένας μεταλλικός οδοντωτός κύλινδρος, τοποθετημένος μέσα σε ένα κουτί, που ανοίγοντάς το έμπαινε σε ενέργεια κάποιος μηχανισμός και έπαιζε η μουσική. Στις αρχές του 19ου αιώνα, οι πρώτες κατασκευαστικές εταιρείες παρουσίασαν βελτιωμένους οδοντωτούς κυλίνδρους με καλύτερη και πιο πολύπλοκη ηχητική απόδοση, ενώ ο τρόπος κατασκευής και η αισθητική βελτιώνονταν συνεχώς. Επιπλέον, εμφανίστηκαν μοντέλα, που συνδύαζαν τη μουσική με κινούμενες φιγούρες που χόρευαν, πουλιά που τραγουδούσαν ή άλλους πρωτότυπους, μηχανικούς συνδυασμούς.
Η εμφάνιση του πρώτου περιστρεφόμενου μεταλλικού δίσκου γύρω στα 1880 αντικατέστησε το μουσικό κύλινδρο και έθεσε τις βάσεις για νέους, επαναστατικούς τρόπους παραγωγής ήχων και μουσικής.
Ο ηλεκτρισμός και η τεχνολογία προχώρησαν την ιδέα αυτή μέχρι τα cds, τα ψηφιακά ακούσματα και το internet, δεν έσβησαν όμως τη νοσταλγία για αυτά τα χαριτωμένα μουσικά κουτιά, που τώρα είναι τα αγαπημένα των παιδιών.
Μελωδίες από αόρατους μουσικούς στο πέρασμα των αιώνων...
Τα μουσικά κουτιά εκφράζουν την εφευρετικότητα του ανθρώπινου μυαλού και αντανακλούν την εφαρμογή της τέχνης πάνω στα αντικείμενα, το ντιζάιν δηλαδή της εποχής τους, λένε πολλοί συλλέκτες για τα περίτεχνα μηχανικά κουτιά, που γνώρισαν δόξες στην Ευρώπη το 18ο και το 19ο αιώνα.
Βέβαια, από πολύ παλιά οι άνθρωποι ονειρεύονταν να παράγουν ήχο μηχανικά, χωρίς την παρέμβαση του καλλιτέχνη και επεδίωξαν να εκμεταλλευθούν τη δύναμη του αέρα, που “δονεί” χορδές και μέταλλα. Ήδη ο Κτησίβιος (3ος π.Χ. αιώνας) από την Αλεξάνδρεια, επινόησε ένα είδος μηχανικού οργάνου, με ήχο που έμοιαζε με της τρομπέτας, ενώ ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ενδιαφέρθηκε για τους μηχανισμούς μηχανικών τυμπάνων και πειραματίστηκε στη δημιουργία ενός πολύπλοκου οργάνου, που συνδύαζε τους ήχους του βιολιού, της άρπας και των κυμβάλων.
Το Μεσαίωνα εφευρέθηκαν τα ρολόγια, που λειτουργούσαν με βάρη και έπαιζαν μία ή περισσότερες μελωδίες. Το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα η αστική τάξη γοητεύθηκε από τη μουσική: χορδές, ξυλόφωνα, καμπανάκια αλλά και αυλοί ενσωματώθηκαν στα “αυτόματα”. Μέχρι και ο Μότσαρτ έγραψε κομμάτια για μουσικά ρολόγια με αυλούς, τα οποία αναζητούν σήμερα οι συλλέκτες.
Την ίδια περίοδο δημιουργήθηκαν και όργανα - πουλιά, που προορίζονταν για ένα κοινό με περιορισμένα οικονομικά μέσα. Άλλα θύμιζαν το κελάηδημα του καναρινιού και ονομάζονταν “Serinette”, άλλα του κότσυφα ή του παπαγάλου, ενώ ένα σύστημα που αντέγραφε την παραγωγή ήχου από τα φλάουτα της Χαβάης προσέφερε αξιοθαύμαστους λαρυγγισμούς, τρίλιες και τρέμολο. Στην εξέλιξή τους τα αυτόματα μουσικά όργανα λειτουργούσαν με διάτρητους κυλίνδρους. Μπορούσαν να μιμηθούν ακόμα και μια ολόκληρη ορχήστρα, ενώ οι λατέρνες παρέπεμπαν σε εκκλησιαστικά όργανα.
Οι κατασκευαστές τους ήταν μουσικοί και μηχανικοί, που χρησιμοποιούσαν την υδραυλική, την ηλεκτρική και την ενέργεια με πίεση αέρος, ώστε να αποδώσουν με τον καλύτερο τρόπο το μουσικό θέμα και να το συνδυάσουν με την κίνηση. Ακόμα και σήμερα, όμως, στο εργαστήριο του ιδρύματος Automatia Musica υπάρχουν τεχνίτες που μεταδίδουν τις γνώσεις τους, συντηρούν τα αυτόματα όργανα, κατασκευάζουν αντίγραφα και σχεδιάζουν νέα, σε σύγχρονο ύφος.
Το πρώτο μουσικό κουτί κατασκευάστηκε ερασιτεχνικά από έναν Ελβετό ωρολογοποιό, τον Antoine Favre, και ήταν ένας μεταλλικός οδοντωτός κύλινδρος, τοποθετημένος μέσα σε ένα κουτί, που ανοίγοντάς το έμπαινε σε ενέργεια κάποιος μηχανισμός και έπαιζε η μουσική. Στις αρχές του 19ου αιώνα, οι πρώτες κατασκευαστικές εταιρείες παρουσίασαν βελτιωμένους οδοντωτούς κυλίνδρους με καλύτερη και πιο πολύπλοκη ηχητική απόδοση, ενώ ο τρόπος κατασκευής και η αισθητική βελτιώνονταν συνεχώς. Επιπλέον, εμφανίστηκαν μοντέλα, που συνδύαζαν τη μουσική με κινούμενες φιγούρες που χόρευαν, πουλιά που τραγουδούσαν ή άλλους πρωτότυπους, μηχανικούς συνδυασμούς.
Η εμφάνιση του πρώτου περιστρεφόμενου μεταλλικού δίσκου γύρω στα 1880 αντικατέστησε το μουσικό κύλινδρο και έθεσε τις βάσεις για νέους, επαναστατικούς τρόπους παραγωγής ήχων και μουσικής.
Ο ηλεκτρισμός και η τεχνολογία προχώρησαν την ιδέα αυτή μέχρι τα cds, τα ψηφιακά ακούσματα και το internet, δεν έσβησαν όμως τη νοσταλγία για αυτά τα χαριτωμένα μουσικά κουτιά, που τώρα είναι τα αγαπημένα των παιδιών.
Μελωδίες από αόρατους μουσικούς στο πέρασμα των αιώνων...
Τα μουσικά κουτιά εκφράζουν την εφευρετικότητα του ανθρώπινου μυαλού και αντανακλούν την εφαρμογή της τέχνης πάνω στα αντικείμενα, το ντιζάιν δηλαδή της εποχής τους, λένε πολλοί συλλέκτες για τα περίτεχνα μηχανικά κουτιά, που γνώρισαν δόξες στην Ευρώπη το 18ο και το 19ο αιώνα.
Βέβαια, από πολύ παλιά οι άνθρωποι ονειρεύονταν να παράγουν ήχο μηχανικά, χωρίς την παρέμβαση του καλλιτέχνη και επεδίωξαν να εκμεταλλευθούν τη δύναμη του αέρα, που “δονεί” χορδές και μέταλλα. Ήδη ο Κτησίβιος (3ος π.Χ. αιώνας) από την Αλεξάνδρεια, επινόησε ένα είδος μηχανικού οργάνου, με ήχο που έμοιαζε με της τρομπέτας, ενώ ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ενδιαφέρθηκε για τους μηχανισμούς μηχανικών τυμπάνων και πειραματίστηκε στη δημιουργία ενός πολύπλοκου οργάνου, που συνδύαζε τους ήχους του βιολιού, της άρπας και των κυμβάλων.
Το Μεσαίωνα εφευρέθηκαν τα ρολόγια, που λειτουργούσαν με βάρη και έπαιζαν μία ή περισσότερες μελωδίες. Το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα η αστική τάξη γοητεύθηκε από τη μουσική: χορδές, ξυλόφωνα, καμπανάκια αλλά και αυλοί ενσωματώθηκαν στα “αυτόματα”. Μέχρι και ο Μότσαρτ έγραψε κομμάτια για μουσικά ρολόγια με αυλούς, τα οποία αναζητούν σήμερα οι συλλέκτες.
Την ίδια περίοδο δημιουργήθηκαν και όργανα - πουλιά, που προορίζονταν για ένα κοινό με περιορισμένα οικονομικά μέσα. Άλλα θύμιζαν το κελάηδημα του καναρινιού και ονομάζονταν “Serinette”, άλλα του κότσυφα ή του παπαγάλου, ενώ ένα σύστημα που αντέγραφε την παραγωγή ήχου από τα φλάουτα της Χαβάης προσέφερε αξιοθαύμαστους λαρυγγισμούς, τρίλιες και τρέμολο. Στην εξέλιξή τους τα αυτόματα μουσικά όργανα λειτουργούσαν με διάτρητους κυλίνδρους. Μπορούσαν να μιμηθούν ακόμα και μια ολόκληρη ορχήστρα, ενώ οι λατέρνες παρέπεμπαν σε εκκλησιαστικά όργανα.
Οι κατασκευαστές τους ήταν μουσικοί και μηχανικοί, που χρησιμοποιούσαν την υδραυλική, την ηλεκτρική και την ενέργεια με πίεση αέρος, ώστε να αποδώσουν με τον καλύτερο τρόπο το μουσικό θέμα και να το συνδυάσουν με την κίνηση. Ακόμα και σήμερα, όμως, στο εργαστήριο του ιδρύματος Automatia Musica υπάρχουν τεχνίτες που μεταδίδουν τις γνώσεις τους, συντηρούν τα αυτόματα όργανα, κατασκευάζουν αντίγραφα και σχεδιάζουν νέα, σε σύγχρονο ύφος.
Υπέροχο ποστ! Έχω κι εγώ ένα "μουσικό κουτί" με μια όμορφη μπαλαρίνα στην κορυφή, ηλικίας 60 και πλέον ετών.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστώ, greendim! Ναι, είναι πανέμορφα, μαγευτικά!
ΑπάντησηΔιαγραφή